BARNUM ETKİSİ

     Merhaba benim de ilginç bulduğum bir kavramdan bahsetmek isterim bu arada psikoloji okuyanların  bildiği  Forer veya Barnum etkisi, bireylerin özellikle kendileri için hazırlanmış gibi görünen ama aslında büyük çoğunluktaki insanlara uyacak kadar genel ve belirsiz kişilik betimlemelerine yüksek puan verme eğilimlerini anlatan bir gözlem demekmiş.

    Peki bu kelimenin normal hayatımıza etkisi ne oluyor?  Barnum Etkisi’ni ilk somut olarak ortaya koyan kişi, psikolog Bertram R. Forer olmuş. Bu etkiyi açıklamak için yaptığı ünlü 1948 tarihli bir deneyinde tüm öğrencilerine kişilik testi yapmış ve test sonuçlarını aynı yazıyı yazarak  vermiş ama öğrencilerin haberi yokmuş herkes kendi kişilik test sonucu olduğunu düşünüyormuş.Testin doğruluğuna 0-5 puan arası verilmesi istenmiş ve sonuç 4.26 olmuş neredeyse herkes evet bu benim demiş.

   Belki bir kısmında doğruydu ama çoğu kişi kendinde görmek istediği duyguya odaklanıp bunu fark edememiş olabilir. Çünkü beyni o sonucu kendi test sonucu olarak okuyor ve olayın kilit noktası da burası oluyor. Bu konuda kişiler kendini ne kadar iyi tanıyordu sonucu ortaya çıkmış oluyor aslında.

Mesela burç yorumları buna güzel örnek oluyor. Kendimize ait olan bir doğum tarihimiz vardır ve o tarihe gelen yorumları okuduğumuzda evet bu benim kesinlikle deriz, çünkü doğduğumuz tarihe ithafen yorumlanmış bir yazıdır.  O zaman şu soru ortaya çıkıyor ; Davranış mı burcu doğruluyor yoksa burç mu davranışları şekillendiriyor?  ve bu da demek oluyor ki farkında olmadan kendimizi bir kalıba sokabiliriz. 

Örneğin ''çok titizim burcum bu'' veya ''sen bu burçsun, kesin'' yaklaşımlar sıkça görülür. Kendisini bu şekilde ilişkilendirmeyen olmuyor mu kesin var, belki de bu yazıyı okurken hayır ben demiyorum diyen olabilir. Aslında onlar kendini iyi tanımlayan/ tanıyan kişiler.

Sonuç olarak sevmediğimiz özelliklerimiz değişebilir ama biz inanırsak.. aksi halde aynı kalıpta kalırız. Kendimizi tanımak bu yüzden bu etkiyi fark etmemiz de ki en önemli neden. Unutmayalım ki, tüm olumlu ya da olumsuz tanımlar bizi tam olarak yansıtmaz. 

Önemli olan kişinin kendisi hakkında ne hissettiği ve davranışlarını gözlemlemesidir. Kısacası; Barnum etkisini fark etmek kendimizi daha iyi tanımamıza ve dış etkenlerden bağımsız kararlar almamıza yardımcı olur 😉

Not: Öneriler, uyarılar Barnum Etkisine girmez çünkü orada değiştirilmesi gereken bir konu veya olay vardır.